Het bankgeheim is een principe dat banken verbiedt om informatie over hun klanten en hun rekeningen te delen met anderen, zoals de belastingdienst, de overheid of derden. De bedoeling van het bankgeheim om de privacy van de klanten te beschermen, maar wordt ook vaak gebruikt om belasting te ontduiken, geld wit te wassen of vermogen te verbergen. De regels hierover verschillen per land en staat onder druk van internationale afspraken om meer transparantie en samenwerking te bevorderen. In dit artikel bespreken we hoe het bankgeheim werkt in vier Europese landen: Zwitserland, Luxemburg, België en Nederland.
Wat houdt het bankgeheim in?
Het bankgeheim houdt in dat banken geen informatie over hun klanten of hun rekeningen mogen verstrekken aan derden, zoals de Belastingdienst, de politie of andere overheidsinstanties. Dit betekent dat de overheid niet kan zien hoeveel vermogen iemand heeft, en dus geen belasting kan heffen over dit vermogen. Ook kunnen schuldeisers, familieleden of andere belanghebbenden niet achterhalen hoeveel geld iemand op zijn of haar rekening heeft staan.
Het bankgeheim is bedoeld om de privacy en de veiligheid van de klanten te waarborgen. Sommige mensen willen niet dat anderen weten hoeveel geld ze hebben, bijvoorbeeld om te voorkomen dat ze worden afgeperst, ontvoerd of lastiggevallen. Anderen willen hun vermogen verbergen voor de fiscus, om zo minder belasting te betalen. Het kan ook een vorm van bescherming bieden tegen corrupte of onrechtvaardige overheden, die geld kunnen confisqueren of misbruiken.
Verschillen per land
Het bankgeheim is niet in elk land hetzelfde. Sommige landen hebben een strikt bankgeheim, waarbij banken alleen informatie mogen vrijgeven als er sprake is van een gerechtelijk bevel of een verdenking van een ernstig misdrijf. Andere landen hebben een minder streng geheim, waarbij banken ook informatie mogen delen met de belastingdienst of andere autoriteiten onder bepaalde voorwaarden. Weer andere landen hebben helemaal geen bankgeheim, en verplichten banken om alle relevante gegevens door te geven aan de overheid.
Zwitserland: het land van het bankgeheim
Zwitserland staat bekend als het land van het bankgeheim. Het bankgeheim werd in 1934 wettelijk vastgelegd als reactie op een schandaal in Frankrijk, waarbij politici, rechters en andere prominenten werden beschuldigd van belastingontduiking via Zwitserse rekeningen. Het maakt zelfs deel uit van de Zwitserse cultuur en identiteit. Het bankgeheim wordt gezien als een garantie voor stabiliteit, veiligheid en neutraliteit.
Het bankgeheim houdt in dat Zwitserse banken geen informatie over hun klanten mogen verstrekken aan wie dan ook, tenzij er sprake is van een gerechtelijk bevel, een strafrechtelijk onderzoek of een verzoek van de klant zelf. Het schenden van het bankgeheim is strafbaar en kan leiden tot hoge boetes of gevangenisstraffen. Het bankgeheim geldt voor alle soorten rekeningen, ongeacht de nationaliteit of woonplaats van de klant.
Het bankgeheim heeft Zwitserland aantrekkelijk gemaakt voor buitenlandse spaarders, beleggers en vermogenden, die hun geld willen beschermen tegen confiscatie, corruptie of fiscale druk. Naar schatting beheren Zwitserse banken ongeveer een kwart van alle grensoverschrijdende vermogens ter wereld. Zwitserland profiteert ook van de inkomsten uit de financiële sector, die ongeveer 10% van het bruto binnenlands product uitmaakt.
Luxemburg: het einde van het bankgeheim
Luxemburg was lange tijd een ander belangrijk centrum voor private banking en offshore banking in Europa. Het land had ook een strikt bankgeheim, dat in 1915 werd ingevoerd om de concurrentie met Zwitserland aan te gaan. Het bankgeheim verbood Luxemburgse banken om informatie over hun klanten te delen met derden, waaronder de belastingdiensten van andere landen. Luxemburg trok veel buitenlandse spaarders aan, vooral uit Frankrijk, Duitsland en België, die hun vermogen wilden afschermen van de fiscus.
Het bankgeheim van Luxemburg is echter in 2015 opgeheven, onder druk van de Europese Unie en de Verenigde Staten. Luxemburg was het laatste EU-land dat instemde met de automatische uitwisseling van informatie over rente-inkomsten van buitenlandse spaarders met hun woonland. Dit betekent dat Luxemburgse banken voortaan de identiteit en het saldo van hun klanten moeten melden aan de belastingdienst van het land waar ze wonen. Hierdoor kunnen belastingontduikers gemakkelijker worden opgespoord en beboet.
Luxemburg heeft ook belastingverdragen gesloten met andere landen buiten de EU, zoals Zwitserland, Liechtenstein, Monaco, Andorra en San Marino, om informatie uit te wisselen over spaarders die daar hun geld hebben gestald. Zo wilt Luxemburg voorkomen dat het een concurrentienadeel krijgt ten opzichte van deze landen. Luxemburg probeert nu zijn imago te verbeteren en zich te profileren als een transparant en betrouwbaar financieel centrum.
België: een beperkt bankgeheim
België kent geen echt bankgeheim, maar wel een vorm van bankdiscretie. Dit houdt in dat Belgische banken in principe geen informatie over hun klanten mogen verstrekken aan derden, maar dat er wel uitzonderingen zijn. Zo geldt het bankgeheim niet voor zaken die betrekking hebben op de btw of de successierechten. Ook in de inkomstenbelasting kan het bankgeheim worden opgeheven in bepaalde gevallen, zoals bij vermoedens van belastingontduiking, fraude of witwassen.
Het bankgeheim in België is de laatste jaren steeds verder afgezwakt, onder invloed van internationale ontwikkelingen en politieke beslissingen. Zo heeft België zich aangesloten bij de Europese regels voor de automatische uitwisseling van informatie over buitenlandse spaarders. Ook heeft België een Centraal Aanspreekpunt opgericht, waar alle Belgische bankrekeningen en hun titularissen worden geregistreerd. De fiscus kan hier toegang toe krijgen als er aanwijzingen zijn van fiscale onregelmatigheden.
Het regeerakkoord van de regering-De Croo, dat in 2020 werd gesloten, gaat nog een stap verder. Het akkoord voorziet dat de banksaldi van alle Belgische rekeningen zullen worden overgemaakt aan het Centraal Aanspreekpunt. Dit betekent dat de fiscus een volledig beeld zal krijgen van het vermogen van elke belastingplichtige in België. Deze maatregel is bedoeld om een rechtvaardigere en billijkere fiscaliteit te bevorderen, maar stuit ook op kritiek vanwege de inbreuk op de privacy.
Nederland: geen bankgeheim
Nederland kent geen bankgeheim. Dit betekent dat Nederlandse banken verplicht zijn om informatie over hun klanten en hun rekeningen te delen met de belastingdienst en andere overheidsinstanties, als die daarom vragen. De belastingdienst kan zo controleren of de belastingplichtigen hun vermogen correct hebben aangegeven en of ze de vermogensrendementsheffing hebben betaald. De vermogensrendementsheffing is een belasting over het fictieve rendement dat wordt behaald over het vermogen boven een bepaalde vrijstelling.
Nederland heeft ook afspraken gemaakt met andere landen om informatie uit te wisselen over buitenlandse spaarders. Zo neemt Nederland deel aan de Europese regeling voor de automatische uitwisseling van informatie over rente-inkomsten. Ook heeft Nederland bilaterale belastingverdragen gesloten met landen die nog een bankgeheim hebben, zoals Zwitserland en Luxemburg. Deze verdragen maken het mogelijk dat de Nederlandse belastingdienst informatie kan opvragen over Nederlanders die daar een rekening hebben, als er sprake is van een verdenking van belastingontduiking.
Nederlanders die in het verleden geld hebben verborgen in een land met bankgeheim, kunnen gebruik maken van de inkeerregeling om dit alsnog aan te geven bij de belastingdienst. De inkeerregeling houdt in dat ze geen of een lagere boete krijgen als ze vrijwillig hun vermogen melden, maar wel de achterstallige belasting moeten betalen. Als ze worden betrapt door de belastingdienst, riskeren ze een hoge boete en zelfs strafrechtelijke vervolging.
Voordelen en Nadelen
Het bankgeheim heeft zowel voor- als nadelen, afhankelijk van het perspectief en het doel van de betrokken partijen. Voor klanten kan het voordelen hebben, zoals:
- Privacy: het bankgeheim beschermt de persoonlijke gegevens van de klanten, en voorkomt dat anderen inzage krijgen in hun financiële situatie.
- Veiligheid: het kan de klanten beschermen tegen bedreigingen, afpersing, ontvoering of andere vormen van criminaliteit die gericht zijn op hun vermogen.
- Vrijheid: het kan de klanten meer vrijheid geven om te beschikken over hun geld, zonder inmenging of controle van de overheid of andere partijen.
Voor de overheid en de samenleving kan het nadelen hebben, zoals:
- Belastingontduiking: het bankgeheim maakt het mogelijk dat mensen hun vermogen verbergen voor de fiscus, en zo minder of geen belasting betalen. Dit leidt tot minder inkomsten voor de overheid, en tot oneerlijke concurrentie tussen belastingbetalers.
- Witwassen: het maakt het moeilijker om de herkomst en de bestemming van geldstromen te traceren, en zo illegale activiteiten zoals witwassen, terrorisme of drugshandel op te sporen en te bestrijden.
- Ongelijkheid: het kan leiden tot meer ongelijkheid tussen rijk en arm, omdat mensen met veel vermogen meer mogelijkheden hebben om hun geld te verplaatsen naar landen met een gunstig bankgeheim, terwijl mensen met weinig vermogen daar geen toegang toe hebben.
Conclusie
Het bankgeheim is een principe dat in verschillende landen wordt toegepast om de privacy van bankklanten te beschermen, maar ook om belasting te ontduiken of geld te verbergen. Het bankgeheim verschilt per land en staat onder druk van internationale afspraken om meer transparantie en samenwerking te bevorderen. Zwitserland is het land met het strengste bankgeheim, maar ook daar zijn er uitzonderingen en concessies. Luxemburg heeft zijn bankgeheim in 2015 opgeheven en wisselt nu automatisch informatie uit met andere landen. België kent een beperkt bankgeheim, dat nog verder wordt afgebouwd door het regeerakkoord van 2020. Nederland kent geen bankgeheim en werkt nauw samen met andere landen om belastingontduikers op te sporen en te bestraffen.
